In de trein

Daar sta je dan, net een busrit van 40 min achter de rug. Half negen ’s avonds. Wachtend op de trein naar Shanghai. Kijkend om me heen zie ik overvolle banken in de wachtruimte; rochelende, slapende, noedel-etende Chinezen. Overal bende, bloedhitte. ‘Is dit leuk?’ Vraag ik mezelf af; de spookverhalen van Arjen, de boeken en internet gonzen door mij hoofd. ‘Moet ik 10 uur in een afgesloten kleine ruimte gaan doorbrengen met dit enorme aantal mensen?’ Het ging een lange reis worden en er zouden er nog meer volgen.

Alle reisgidsen berichten hetzelfde, alle boeken die ik heb gelezen ook: de trein is het Chinese vervoermiddel bij uitstek. Probeer het!, staat overal. Je zult er Chinezen op hun meest relaxed en hun meest sociale stemming tegenkomen.
Dat moest ik natuurlijk proberen…
De trein heeft het voordeel dat je niet hoeft uit te zoeken hoe je ergens heen gaat zoals dat wel is als je loopt, fietst of enig ander vervoermiddel gebruikt dat je zelf moet besturen.
Voor de Nederlandse treinen heb je het volgende nodig: een kaartje, een boek of krant, een boterham of als je er geld voor over hebt iets eetbaars van de AH to-go, een flesje water, een telefoon. Deze laatste drie dingen zijn strikt noodzakelijk voor het geval de trein voor onbepaalde tijd in de polder staat omdat er brand is in Utrecht.
Deze dingen zijn ook allemaal nodig in de Chinese trein. Maar dan heb je niet genoeg. Gemiddeld duren Chinese treinreizen erg lang, zeker als je van de ene grote stad naar de andere wilt. Je bent met de snelste trein in 6 uur van Shanghai naar Nanchang. Met de langzame kost het je 10 uur. Met de snelle trein kun je in 10 uur van Beijing naar Nanchang, met de langzame moet je er 18 uur voor uittrekken. Alles exclusief (bus)-vervoer van je woon-unit naar het station.

Mijn eerste treinervaring was dus de trein naar Shanghai. Ik had de nachttrein genomen, vertrek om 9 uur ’s avonds. Ik had gelukkig een kaartje met bed kunnen bemachtigen, een hard sleeper. Ik had me voorbereid op een houten plank. Ik deelde de slaapcoupe met 6 mensen, er zijn geen deuren om de slaapgedeeltes af te sluiten. Gewoon open. Je krijgt een bed met enig matras erop, een deken en een kussen. Langs de wand hangen klapstoeltjes en zijn tafeltjes. Beneden bedden kunnen als bank gebruikt worden maar niet tot stoel omgevormd. Het enorme voordeel van niet afsluitbare slaapgedeeltes is dat het niet zo muf wordt. Dat gebeurt overigens niet heel snel want de airco loeit heel hard. Het grote nadeel is dat je de snurkende mensen in het deel naast je goed kunt horen.
Ik had een half uur in de ‘rij’ gestaan om het perron op te komen. Dat is wel goed geregeld. Treinen zijn ellenlang en Chinezen hebben veel baggage. Per trein worden mensen het perron op geleid. Je wacht in een wachtruimte tot het poortje open gaat, een half uur voor de trein vertrekt. Het poortje gaat open, iedereen sjeest er op af! Er ontstaat een file doordat de poortjes een-persoons breed zijn, mensen zijn door hun koffers soms twee-persoons breed. Opstopping dus. Duwen, trekken, iedereen wil eerst, en ‘in de rij staan’ staat niet in het vocabulaire van een Chinees.
Maar goed, na een half uur was ik ook in de trein en installeerde met op het middelste bed. Ik had gehoord dat die het beste waren. Het bovenste heeft niet veel ruimte (klopt), en op het onderste zit iedereen (klopt ook). Ik mocht zitten op het bed van mijn onderbuurman en die sprak Engels. Het was heel leuk om daarmee te praten, om half 1 toch maar gestopt. Slapen ging niet echt. Het was koud (wist ik ook weer eens wat dat was) en de trein schommelde, toeterde bij elk station waar we langs kwamen. Dat waren er veel!! Maar ach, eerste treinrit ging prima en de wc was niet extreem smerig. Het viel me alles mee dus.

Een anders soort trein-ervaring:
Laura en ik gingen van Shanghai naar Suzhou, een treinrit van 25 min. Snel!!! De trein bereikte snelheden van 300 km/uur. Die trein had vliegtuigopstelling, twee stoelen links van het pad en drie rechts. Weer een flinke airco maar die 25 min was dat wel uit te houden. De stoelen kunnen overigens gedraaid worden. Als de trein op de eindbestemming is en terug gaat, worden de stoelen allemaal omgedraaid zodat je altijd vooruit rijdt.

Het stuk Shanghai- Nanchang werd met de trein gedaan, de snelle. Je zou zeggen, dan hoef je niet heel veel eten mee. Misschien een Nederlandse gedachte? Een Chinees is het daar absoluut niet mee eens. Eten voor een reis van 10 uur geloof ik. We vertrokken 7.45. Er werd druk gegeten, pinda’s snoep, bakjes kant en klare noedels waar je heet water bij moet doen, à la Unox gevallen. Kinderen worden met eten zoet gehouden. Om het kwartier gaat er iets naar binnen. Mensen kaarten, slobberen noedels, praten met elkaar, bestuderen de buitenlanders als die er zijn.
Om 11 uur is het acuut lunchtijd ofzo. Er blijkt nog meer eten mee te zijn! Op een gegeven moment gingen Laura en ik ook maar iets eten. We waren heel Chinees bezig, zo’n bakje noedels (zie foto). De Chinese spoorwegen leveren heet water in de trein. Zo kun je dus altijd thee drinken en noedels eten. Wij ook maar. We slobberden onze soep (ik heb dat meerdere mensen zien doen en het blijkt ook daadwerkelijk de enige manier waarop je deze instantsliertjes en kruiden naar binnen kunt krijgen).
Er lopen continue mensen heen en weer. Dit is de categorie mensen die naar de wc gaan. Vaak is het een hurktoilet. Eigenlijk is dat veel beter dan een westers toilet heb ik gemerkt. Ik was uitgegaan van het tegengestelde, maar het is waar. Heel wat hygiënischer, en dat wil wat zeggen in Chinese omstandigheden… Maar ik denk dat men het in Nederland niet ingevoerd kan krijgen… daar krijg je niemand op. ‘We zijn hier niet in Frankrijk’ zal het commentaar zijn. Of iets wat daar op lijkt.
Een andere categorie mensen is het verkooppersoneel. Daar hebben ze echt mannetjes voor, ‘sales people’, staat er op hun badge. Mensen die op de lange treinreizen de coupés doorgaan om spullen te verkopen. Dit varieert van ‘magische handdoeken’ zijsprong: de man die deze dingen verkocht praatte heel hard en naar mijn idee deed hij goochelkunstjes met de doek. Ik was er vanuit gegaan dat het iemand was om de kinderen te entertainen. Voor een deel klopte dat ook wel denk ik, de kinderen (en ik) waren de enige die keken. Hij showde hoe goed de handdoek water op kon nemen. Hij goot een halve liter water in een bak en zoog alles op met de handdoek. Ok, misschien best een goed ding. Toen iedereen een handdoek op het tafeltje kreeg, kreeg ik door dat het de bedoeling was die te kopen. Later kwamen er mensen langs met pennen, armbandjes, treineten (sliertjes, flesjes drinken, worstjes, zonnebloempitten, fruit, etc).

Mensen proberen met je te praten, vaak gewoon in het Chinees of via iemand die een beetje Engels kan. Heel ver kom je dan niet helaas. Men weet dat ik uit Nederland kom en woon in Nanchang. Het levert veel discussiemateriaal op in de trein (18 uur) vanaf Beijing. Ik zit op het klapstoeltje en schrijf in mijn dagboek. Dat vindt men helemaal interessant. Een man kijkt mee over mijn schouder, een andere vrouw ook en pakt haar bril erbij. Bladert erin maar kan er niets zinnigs van maken. Een andere man pakt er ook naar. Na een minuut krijg ik het weer terug.
Het meisje tegenover mij spreekt drie woorden Engels en weet me te vragen in welke taal in aan het schrijven ben. Oh, dus in Nederland is Engels niet de moedertaal, is de conclusie. Het is iets dat me al vaker is opgevallen, mensen gaan er vanuit dat alle Nederlanders altijd Engels spreken. Ze zijn hoogst verbaasd wanneer ik vertel dat dat niet het geval is maar dat het wel veel gebruikt wordt.
Het is avond en ik eet maar weer een bakje instantsliertjes en een appelpeer. De kar van de restauratiewagen komt langs. Je kunt rijst en ondefinieerbaar eten kopen. Hm, ik houd het bij sliertjes. Ik wist inmiddels hoe het zou gaan en was beter voorbereid dan toen ik met de nachttrein naar Shanghai ging. Ik had nu extra kleren mee. Raar, lange mouwen aan… maar het was nodig.

De meest recente treinrit was die van Yingtan naar Nanchang. Zondagmiddag 16:15. Stampvol!!! En een bende natuurlijk. De trein was bijna op het eindpunt, zo nu en dan liep het personeel langs met een vuilniszak en een bezem van wilgentakken.
Ik had een kaartje met stoel, alleen op mijn stoel zat een oude meneer. Die heb ik laten zitten en ging staan. Er ontstond weer menig discussie blijkt. Na ongeveer een uur kwam er een meisje naar me toe dat ze in hun stuk plek hadden gemaakt en of ik alsjeblieft daar ging zitten. Daar zei ik geen nee tegen natuurlijk, en het was erg gezellig. Ze wisten dat ik in Yingtan ingestapt was. Wat ik toch in vredesnaam daar te zoeken had? Ze vonden het volgens mij onder de categorie 'Lutjebroek-plaatsen' vallen. Ergens is dat ook zo. het is een klein Chinees stadje, maar nog steeds groter dan Wageningen. De enige reden dat je daarheen gaat is om er gelijk weer weg te gaan richting Longhu Shan, een natuurpark. Dat had ik ook gedaan.
Het Engels ging redelijk en ik ben er achter gekomen dat als Chinezen naar het buitenland willen dat meestal is naar de VS. Maar Engeland is ook populair. Dan mogen ze nog wat aan hun Engels gaan doen, willen ze zich daar verstaanbaar kunnen maken. Dan wordt het lastig met het gebruik van Chinglish.

Ik heb gemerkt dat het inderdaad vrij goed klopt wat de bronnen me verteld hebben over treinreizen. Chinezen zijn daar in hun element, eten, zitten, kaarten, slapen en praten. Daar zijn ze goed in.